100%NL zendt pas uit vanaf zaterdag 8 juli 2006, maar heeft toch al een hele roerige geschiedenis achter de rug.

Na een jarenlange voorbereiding besloot de Nederlandse overheid om begin 2003 alle commerciële radiofrequenties opnieuw te verdelen. Daarvoor zaten de toen bestaande radiozenders enkele jaren ‘anti-kraak’ in de ether.

Lange tijd was de vraag: ‘gaan we de frequenties veilen’ (nvdr: aan de hoogste bieder verkopen) of wordt het een zogenoemde ‘vergelijkende toets’ waarbij het beste programmavoorstel het wint. Na lang wikken en wegen besloot het eerste kabinet Balkenende (met daar de LPF er nog in), om met een soort tussenoplossing te komen.

De Staat had uit de beschikbare FM-frequenties 9 pakketten samengesteld waarop commerciële radiostations in (vrijwel) heel Nederland te ontvangen zouden zijn. Vier van die FM-frequentiepakketten zouden naar de hoogste bieder gaan, waarbij de overheid verder geen eisen zou stellen m.b.t. de inhoud van de uit te zenden programma’s. De resterende 5 werden bestemd voor radiozenders met nieuws, jazz, oldies, alternatieve muziek en Nederlandstalige muziek. Door de overheid werden die laatste 5 pakketten ‘geclausuleerde zenders’ genoemd.
De zendvergunningen die zouden worden uitgegeven zouden een geldigheidsduur hebben van 8 jaar. Dus op 1 september 2011 zouden alle zenders hun frequenties weer moeten inleveren.

De overheid had voor die ‘geclausuleerde zenders’ bedacht dat er een percentage moest worden geboden dat de desbetreffende radiozender zou gaan besteden aan (al naar gelang de bestemming van het frequentiepakket) nieuws/jazz/alternatieve muziek/oldies/Nederlandstalige muziek. Ook moest er een geldbedrag worden geboden, maar dat zou bij de bepaling van de keuze alleen een rol spelen, wanneer er geen significant verschil zou zijn in wat programmatisch was geboden.

Laten we bijvoorbeeld het FM-pakket nemen waarop BNR Nieuwsradio nu uitzendt. BNR bood aan 92% van de zendtijd te zullen laten bestaan uit nieuws. Het geldbedrag dat BNR bood was 1 miljoen euro. Een concurrent, Sportradio, bood 68% nieuws, maar kwam als financieel bod met een veel hoger bedrag. De Staat zei echter: BNR biedt 92%, en dat is beduidend meer dan 68%. Dus het financiele bod maakt dan niks meer uit en het FM-pakket gaat dus naar BNR Nieuwsradio.

Op de 4 FM-frequenties voor de hoogste bieders zenden nu Q-Music (80 miljoen euro), Radio 538 (57 miljoen euro), Sky Radio (56 miljoen) en Caz! (33 miljoen) uit. Die ‘geclausuleerde zenders’ gingen naar: BNR Nieuwsradio (nieuws/1 miljoen euro), Slam FM (alternatieve muziek/2,5 miljoen euro), Radio Veronica (oldies/34 miljoen) en Arrow Jazz FM (jazz/8 miljoen).

Maar er was een frequentiepakket dat meteen omstreden was, namelijk het FM-pakket dat was bestemd voor Nederlandstalige muziek. Het ging er dus om dat wanneer het programmatische bod van de een beter zou zijn dan dat van de ander, geld geen rol meer zou spelen.

100%NL bood in 2003 in die verdeling 70% Nederlandstalige muziek en als geldbedrag 8.000 euro. RTL diende ook een aanvraag in.  Daarin werd 35% aan Nederlandstalige muziek geboden. Maar het financiele bod van RTL lag beduidend hoger dan dat van 100%NL. RTL had voor het FM-pakket 23 miljoen euro over.
En toen begon het valse spel van de Nederlandse Staat. De toenmalige staatssecretaris van Cultuur, Cees van Leeuwen van de LPF, kreeg eurotekens in de ogen, en stelde eenvoudig: ‘tussen die 70% van 100%NL en de 35% van RTL zit niet zo’n groot verschil. En dus gaat het FM-pakket naar RTL dat er 23 miljoen voor over heeft’.

Echter, het zou volgens de regeltjes nadrukkelijk gaan om het programmatische bod, en het geld zou bij een hoger programmatisch bod he-le-maal niks meer uitmaken .Dat waren de regels! En daar kon niet vanaf worden geweken. De overheid deed dat toch. Ze gingen daarmee regelrecht tegen de door henzelf gemaakte regels in, en dat was ronduit vals spel.

100%NL was het met de hele gang van zaken niet eens. Want 70% is het dubbele van de 35% die RTL had geboden en dus is er per definitie sprake van een groot verschil. Vanaf het begin was dus al duidelijk dat het FM-pakket eigenlijk naar 100%NL had moeten gaan, en niet naar RTL. 100%NL begon meteen na de uitslag in mei 2003 een rechtszaak. Echter, de Staat gaf zich ook niet gewonnen, en bleef keer op keer volhouden dat er toch echt helemaal geen verschil was te bespeuren tussen 70 en 35%. Logisch, want zou de Staat de (moedwillige) fout toegeven, dan zou dat de schatkist veel geld hebben gekost. En geen enkele ambtenaar of staatssecretaris (die wel degelijk door moeten hebben gehad dat ze gruwelijk de mist in waren gegaan) die z’n nek uit durft te steken.

Er zat dus niets anders op dan een rechtszaak. En dat werd een langslepende procedure die maar liefst 3 jaar heeft geduurd, en waarbij de Staat er alles aan deed om de zaak te vertragen, te rekken en de frustreren. Maar in oktober en november won 100%NL twee zogenoemde ‘bodemprocedures’ en zat er voor de Nederlandse Staat niks anders meer op dan de FM-frequenties van RTL in te trekken, om ze vervolgens aan 100%NL te geven. Dat gebeurde in mei 2006.

RTL, dat het niet eens was met de gang van zaken, spande nog even een kort geding aan om de intrekking van haar zendvergunning en de start van 100%NL aan te vechten, maar verloor. Alle rechters die met het dossier te maken kregen, konden niets anders oordelen dan dat 70% toch echt wel meer is dan 35%, en dat daarom het geldbedrag van 23 miljoen dat RTL wilde betalen voor het FM-pakket, niks meer uitmaakt. De frequenties hadden naar 100%NL moeten gaan. Punt. Een week voordat 100%NL de lucht in ging werd ook de laatste rechtszaak gewonnen. En sinds 8 juli 2006 is 100%NL dus ‘on-air’ op de frequenties waar ze eigenlijk al vanaf juni 2003 gebruik van had moeten kunnen maken.

100%NL is er wel het ultieme voorbeeld van dat politici niet in alle omstandigheden te vertrouwen zijn. Zodra het om (veel) geld gaat, denken ze er plotseling heel anders over. Gelukkig hebben we in Nederland dan nog wel rechters die goed naar de door de politici opgestelde regels kijken. En hen, als dat nodig is, er zelf aan houden.